Niedożywienie to inaczej niedostateczne odżywienie organizmu. Następuje, gdy dana osoba przez długi czas nie dostarcza do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Stan ten wiąże się ze znacznym upośledzeniem zdrowia fizycznego i psychicznego.
Jak niedożywienie wpływa na organizm człowieka?
Wpływ niedożywienia na strukturę i funkcjonowanie narządów może być znaczny. Można zaobserwować poważne zaburzenia czynności umysłowych, układu sercowo-naczyniowego, nerek, układu oddechowego oraz przewodu pokarmowego. Niedobór witamin, minerałów oraz innych cennych składników odżywczych upośledza pracę wszystkich komórek organizmu, a więc i wszystkich narządów, tkanek i układów. Ponadto zauważa się wyniszczenie psychiczne i znaczne pogorszenie wyglądu zewnętrznego.
Wpływ na stan psychiczny
W stanie głodzenia i niedożywienia wzrastają wskaźniki niepokoju i depresji, które po wznowieniu prawidłowego, zbilansowanego żywienia ulegają powolnej normalizacji. Niedobory niektórych witamin mogą powodować pogorszenie się czynności mózgu. Podobne skutki daje niedobór wielu składników mineralnych.
Wpływ na czynność mięśni
Funkcjonowanie komórek mięśniowych osłabia się już po kilku dniach niedożywienia i pogarsza dalej wraz z utratą masy mięśniowej. I odwrotnie – czynność mięśni poprawia się o 10-20% w pierwszych dniach po powrocie do prawidłowego żywienia.
Ubytek masy mięśnia sercowego powoduje spadek jego pojemności wyrzutowej, bradykardię oraz niskie ciśnienie tętnicze. U chorych z ciężkimi niedoborami pokarmowymi może rozwinąć się obwodowa niewydolność krążenia, w efekcie czego odpowiedź na wysiłek fizyczny jest znacznie ograniczona. Zwłaszcza niedobory witamin z grupy B i elektrolitów mogą powodować niewydolność serca.
Niedobór białka większy niż 20% wpływa na strukturę i czynność mięśni oddechowych. Prowadzi to do zmniejszenia masy mięśnia przepony, maksymalnej dowolnej wentylacji oraz siły mięśni oddechowych. Na wentylację wpływa też pogorszenie się neuronalnego napędu oddechowego.
Wpływ na układ pokarmowy
Enterocyty i kolonocyty (komórki jelit) ulegają szybkiej odnowie. Obecność pokarmu w świetle przewodu pokarmowego jest najsilniejszym stymulatorem tego procesu. U osób z dużymi niedoborami wykazano pogorszenie się wchłaniania tłuszczów, dwucukrów i glukozy. Zmniejsza się również wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i żółci, co również nasila zaburzenia wchłaniania. W wyniku tych zmian osoby ciężko niedożywione często mają biegunkę, która dodatkowo pogłębia to niedożywienie.
Wpływ na termoregulację
Duża utrata masy ciała pogarsza reakcję na zimno, polegającą na wytwarzaniu ciepła, a głodzenie osłabia obkurczanie naczyń. Głodzenie, niedożywienie i utrata masy ciała predysponują więc do hipotermii. Spadek temperatury wewnętrznej o zaledwie 1-2 stopni Celsjusza może pogarszać funkcje poznawcze, powodować zaburzenia koordynacji, splątanie i osłabienie mięśni. W efekcie następuje zwiększone ryzyko upadków i kontuzji, zwłaszcza u osób starszych.
Wpływ na układ odpornościowy
Niedożywienie osłabia odporność komórkową, a co się z tym wiąże – odporność na zakażenie. W czasie głodzenia najpierw dochodzi do zaburzenia czynności limfocytów T i układu dopełniacza. Występuje niedobór limfocytów w grasicy, a nawet jej atrofia. W niedoborach albumin stwierdzono również zaburzenia metabolizmu cytokin. Także fagocytoza, chemotaksja i wewnątrzkomórkowe niszczenie bakterii ulegają osłabieniu, co jest wynikiem zaburzeń w układzie dopełniacza.
Znaczne pogorszenie czynności układu odpornościowego wiąże się ze zwiększoną podatnością na różnego rodzaju infekcje i zakażenia. Pacjent nie tylko wykazuje większą tendencję do zachorowań na przeziębienie i grypę, ale także na inne, znacznie poważniejsze choroby. Na pogorszenie pracy układu odpornościowego szczególny wpływ ma niedobór witamin.
Zobacz również: Probiotyki na odporność.
Z czego wynika niedożywienie?
Niedożywienie pojawia się wskutek nieodpowiedniego żywienia. Najczęściej jest wynikiem chorób o podłożu psychicznym, takich jak anoreksja czy bulimia. W pierwszym przypadku chorzy unikają spożywania posiłków, nawet najmniejszych, co zwane jest również notorycznym głodzeniem się. Z kolei w przypadku bulimii chorzy obsesyjnie objadają się, po czym stosują różne metody mające na celu zwrócenie pokarmu. Obie choroby są bardzo poważne i wymagają leczenia nie tylko dietetycznego, ale także psychologicznego.
Niedożywienie wynika również z:
- nasilonej utraty składników odżywczych – np. w przebiegu niewydolności nerek, przewlekłych wymiotów czy biegunek;
- obecności chorób układu pokarmowego, płuc, układu krążenia czy nerek;
- obecności pasożytów w organizmie;
- stosowanie nieodpowiednio skomponowanej diety wegańskiej lub innej restrykcyjnej diety;
- prowadzenia terapii onkologicznej.
Niedożywienie może wyniknąć również z nieodpowiedniego stylu życia. Najczęściej towarzyszy osobom, które żyją w ciągłym biegu, nie mają czasu na odpoczynek. Takie osoby żyją w ciągłym stresie, małą śpią i wykazują wahania nastroju, czego efektem jest brak apetytu i pomijanie posiłków (także z powodu braku czasu). Niedożywienie często towarzyszy stanom depresyjnym.
Jak leczyć niedożywienie?
W przypadku rozpoznania niedożywienia pierwszym krokiem jest modyfikacja diety, co należy wykonać indywidualnie dla każdego pacjenta. Należy dobrać optymalną ilość posiłków każdego dnia oraz skład tych posiłków. Całość uzupełnia się doustnymi suplementami diety, których celem jest podaż najbardziej brakujących składników odżywczych. Często konieczne jest również przyjmowanie elektrolitów.
Cięższe przypadku wymagają żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. Niekiedy należy wprowadzić również farmakoterapię. Najczęściej stosuje się preparaty pobudzające apetyt i o działaniu anabolicznym.
Znacznie lepiej jest zapobiegać wystąpieniu niedożywienia, niż je leczyć. Niekiedy nie jest to możliwe, lecz prowadząc odpowiedni tryb życia obejmujący zdrową, zbilansowaną dietę, jesteśmy w stanie pokrywać zapotrzebowanie organizmu na niezbędne składniki odżywcze. Aby organizm prawidłowo funkcjonował jako całość, należy dostarczać każdego dnia odpowiedniej ilości białek, węglowodanów i tłuszczy (najlepiej pochodzenia roślinnego). Dodatkowo konieczna jest obecność w diecie minerałów, witamin, błonnika, żywności probiotycznej oraz antyoksydantów.
Bibliografia
- Sobotka L., Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013.
- Dobrowolska E., Woroń J., Serednicki W., Wordliczek J., Niedożywienie – implikacje dla farmakoterapii w Oddziale Intensywnej Terapii, Anestezjologia i Ratownictwo, 8/2014.
- Małgorzewicz S., Czajka B., Kaczkan M., Dębska-Ślizień A., Rutkowski B., Niedożywienie białkowo-kaloryczne – rozpoznawanie i monitorowanie, Forum Nefrologiczne, 2/2013.
- Dziewiatowska J., Guzek M., Adrych K., Małgorzewicz S., Przyczyny niedożywienia, ocena stanu odżywienia i zalecenia żywieniowe w marskości wątroby, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1/2016.
|
Koenzym Q10 w kapsułkach
Naturalny koenzym Q10 od bioalgi posiada bardzo wysoką biodostępność (wchłanialność), bo aż 500 procent wyższą w porównaniu do konwencjonalnych koenzymów Q10. Wszystko dzięki temu, że ... Zobacz więcej... |
Zostaw komentarz