Żołądek to najobszerniejsza część układu pokarmowego, w której gromadzi się spożyty pokarm i ulega tu trawieniu. Łączy się anatomicznie z końcem przełyku oraz początkiem jelita cienkiego. Lokalizuje się w lewym podżebrzu.

Żołądek

Żołądek – budowa

Ściany żołądka składają się z 3 warstw i są to błony:

  • surowicza;
  • mięśniowa;
  • śluzowa.

W surowiczej przebiegają liczne gałązki naczyniowe i nerwy, zaś mięśniowa odpowiada między innymi za ruchy żołądka. Natomiast błona śluzowa bierze faktyczny udział w procesie trawienia, ponieważ zawiera liczne komórki i gruczoły wydzielające różnego rodzaju enzymy, sok żołądkowy i inne substancje.

W budowie anatomicznej żołądka wyróżnia się ścianę przednią, ścianę tylną oraz 2 krzywizny – mniejszą i większą. Otwór początkowy żołądka nazywa się wpustem. Łączy on żołądek z przełykiem. Natomiast otwór końcowy, zwany odźwiernikiem, łączy go z dwunastnicą. W obrębie odźwiernika znajduje się zastawka odźwiernika. Żołądek dzieli się na następujące części:

  • część wpustowa;
  • dno;
  • trzon;
  • część odźwiernikowa.

Ponadto omawiając budowę żołądka warto wyróżnić jego więzadła:

  • wątrobowo-żołądkowe;
  • żołądkowo-przeponowe;
  • żołądkowo-śledzionowe;
  • żołądkowo-okrężnicze.

Wypełniony żołądek u osoby znajdującej się w pozycji stojącej ma kształt haczyka. Większa część omawianego narządu znajduje się po lewej stronie ciała.

Motoryka żołądka

Kiedy pokarm przedostaje się do żołądka, dno oraz górna część żołądka ulegają rozluźnieniu. Ma to na celu wyeliminowanie lub ograniczenie wzrostu ciśnienia po przejściu treści pokarmowej (rozluźnienie przyjęcia). Następnie ruchy perystaltyczne rozpoczynające się w dolnej części trzonu żołądka powodują mieszanie i rozdrabnianie pokarmu oraz umożliwiają przemieszczanie małych półpłynnych porcji pokarmu przez odźwiernik do dwunastnicy.

Rozluźnienie przyjęcia jest odruchem zachodzącym za pośrednictwem nerwu błędnego, wyzwalanym przez ruchy gardła i przełyku. Fale perystaltyczne zaczynają się wkrótce po wymienionym odruchu i przebiegają w kierunku odźwiernika. Skurcz dystalnej części żołądka powodowany przez każdą z fal jest czasami nazywany skurczem odźwiernikowym i trwa około 10 sekund. Z kolei częstotliwość fal wynosi około 3-4 na minutę.

Bardziej płynna treść żołądkowa jest dalej przemieszczana do jelita cienkiego. U zdrowego człowieka zarzucanie pokarmu z dwunastnicy do żołądka nie występuje, ponieważ skurcz odźwiernika trwa nieco dłużej od skurczu dwunastnicy.

Skurcze głodowe

Skurcze żołądka między posiłkami są przypuszczalnie związane z istnieniem wędrującego kompleksu motorycznego. Mogą one być odczuwane lub nawet umiarkowanie bolesne. Te tak zwane skurcze głodowe wiążą się – jak wskazuje nazwa – z odczuwaniem głodu.

Regulacja wydzielania żołądkowego

Motoryka żołądka oraz wydzielanie żołądkowe podlegają regulacji nerwowej i hormonalnej. Komponent nerwowy składa się z:

  • miejscowych odruchów z układu autonomicznego, które zachodzą za pośrednictwem włókien cholinergicznych;
  • impulsów z ośrodkowego układu nerwowego, które przewodzone są za pośrednictwem nerwu błędnego.

Z kolei pobudzenie nerwu błędnego nasila wydzielanie gastryny w wyniku zwiększenia wydzielania GRP (peptydu uwalniającego gastrynę). Inne włókna nerwu błędnego uwalniają acetylocholinę, która bezpośrednio działa na gruczoły dna i jamy żołądka, zwiększając wydzielanie kwasu solnego i pepsyny.

Regulację wydzielania żołądkowego dzieli się na 3 fazy:

  • głowową – odnosi się do odpowiedzi wywołanych impulsami z ośrodkowego układu nerwowego przewodzonymi za pośrednictwem nerwu błędnego;
  • żołądkową – dotyczy głównie odruchów miejscowych oraz odpowiedzi wywołanych przez gastrynę;
  • jelitową – obejmuje wydzielanie soku żołądkowego, co składa się z odruchów oraz pętli sprzężenia zwrotnego zapoczątkowanych w błonie śluzowej jelita.

Szybkość opróżniania żołądka oraz przesuwania się masy pokarmowej do dwunastnicy zależy od rodzaju spożytego pokarmu. Pokarm o dużej zawartości węglowodanów opuszcza żołądek w ciągu kilku godzin, z kolej pokarm o dużej zawartości białek pozostaje w żołądku na dłużej. Najwolniej zachodzi trawienie pokarmów tłuszczowych.

Zobacz również: Żółć.

Żołądek – funkcje

Żołądek, oprócz gromadzenia pokarmów i przesuwania go do dwunastnicy, pełni wiele innych funkcji. Do ważnych czynności żołądka zalicza się również:

  • wchłanianie witaminy B12 – komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka wydzielają czynnik wewnętrzny, który wiąże się z cyjanokobalaminą. Czynnik ten jest niezbędny do prawidłowego wchłaniania tej witaminy;
  • wydzielanie pepsyny (enzym trawiący białka), soku żołądkowego i kwasu solnego (działającego bakteriobójczo).

Wprawdzie żołądek nie jest niezbędny do przeżycia (zdarzają się choroby, które wymagają usunięcia tego narządu), to jednak warunkuje on prawidłowy proces trawienia, a tym samym prawidłową czynność całego układu pokarmowego.

Zobacz również: Probiotyki na żołądek.

Bibliografia

  1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
  2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
Polecane produkty:
Naturalne probiotyki bioalgi
Probiotyki od bioalgi zawierają naturalne, wyselekcjonowane (150 milionów) żwywe szczepy bakterii. Uzupełniają niedobory w składniki probiotyczne takie jak m.in. Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, Bifidobacterium Zobacz więcej...