Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, objawiającą się dolegliwościami bólowymi brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżniania. Dolegliwości te są uwarunkowane zmianami organicznymi i biochemicznymi. Objawy zespołu jelita drażliwego występują aż u do 20% populacji, przy czym znacznie częściej chorują mężczyźni niż kobiety.

Zespół jelita drażliwego

Przyczyny

Przyczyna schorzenia nie została w pełni poznana. Na główne i najważniejsze czynniki patofizjologiczne składają się:

  • zaburzenia czucia trzewnego i czynności (motorycznej oraz wydzielniczej) jelit;
  • zaburzenia regulacji osi mózg-jelito (np. w efekcie wzmożonego reagowania na stres i zmienionej percepcji aferentnych bodźców trzewnych);
  • przebycie biegunki infekcyjnej, zwłaszcza pochodzenia bakteryjnego.

Mimo licznych badań nie wyjaśniono do końca roli mózgu. Badania wskazują jednak na zmiany aktywności w obszarach kory mózgowej odpowiedzialnych za odczuwanie bólu. Dodatkowo u 70-90% chorych pojawiają się zaburzenia osobowości, niepokój lub objawy związane z depresją czy histerią. Z kolei poinfekcyjny zespół jelita drażliwego dotyczy około 10% chorych i ma przeważnie postać biegunkową.

Objawy

Zespół jelita drażliwego wykazuje przewlekły i nawracający przebieg. Biorąc pod uwagę rodzaj dominujących objawów można wyróżnić następujące postaci:

  • biegunkową;
  • z dominującym zaparciem;
  • mieszaną.

Stale lub nawracająco pojawia się ból brzucha. Może występować w dowolnej okolicy, ale najczęściej dotyczy lewej, dolnej części podbrzusza. Może mieć charakter ostry, kurczowy i nękający, mimo tego prawie nigdy nie budzi chorych w nocy. Do innych typowych dla bólu brzucha cech zalicza się:

  • nasilanie po posiłku;
  • łagodzenie po wypróżnieniu.

Wyróżnia się 2 grupy chorych. W pierwszej znajdują się osoby z biegunkami, przy czym rzadko cechują się one zwiększoną objętością. Jednakże wypróżnienia mają większą częstotliwość i są poprzedzone dość gwałtownym parciem. Występują przeważnie po posiłkach lub przy stresie psychicznym. Natomiast u drugiej grupy chorych dominują zaparcia. Zmniejsza się częstotliwość wypróżnień, a stolec jest oddawany z wielkim wysiłkiem. U niektórych pacjentów występują naprzemiennie okresy biegunek i zaparć.

Do pozostałych objawów zalicza się:

  • nudności i wymioty;
  • nawracającą zgagę;
  • wzdęcia brzucha;
  • objawy ogólne, takie jak ból głowy czy przewlekłe uczucie zmęczenia;
  • zaburzenia miesiączkowania i częstomocz u kobiet.

Badania przedmiotowe nie wykazują istotnych odchyleń od stanu prawidłowego. U niektórych chorych stwierdza się tkliwość w rzucie esicy.

Leczenie

Podstawą leczenia jest dobry kontakt lekarza z pacjentem, czego efektem będzie pełna współpraca. W momencie ustalenia rozpoznania należy wyjaśnić pacjentowi przyczynę objawów i zapewnić go, że nie jest poważnie chory, a zwłaszcza że nie ma raka. Nie powinno się jednak odnosić objawów jelitowych do zaburzeń w sferze psychicznej. Sytuacje rodzące stresy należy zidentyfikować i w miarę możności usunąć (wsparcie psychologiczne).

Aby móc podjąć odpowiednie leczenie należy wcześniej zróżnicować zespół jelita drażliwego z innymi chorobami, które mogą manifestować się podobnie. Są to między innymi nieswoiste zapalenia jelit, choroba trzewna, nowotwory jelita grubego, nadczynność tarczycy, cukrzyca czy niedobór laktazy.

Dieta

Odżywianie powinno być urozmaicone i bogate we włókna roślinne. Gdy dominuje zaparcie, wskazane jest spożywanie otrąb pszennych 1-2 łyżki stołowe (2-3 razy dziennie) rozpoczynając od mniejszych dawek. Nie oczekuje się poprawy wcześniej niż po upływie 2-3 tygodni. U niektórych chorych błonnik pokarmowy może nasilać dolegliwości.

Nie wskazane są potrawy i dania zawierające dużo węglowodanów, ponieważ nie rozkładają się w przewodzie pokarmowym. Kolejną grupą zakazanych produktów są potrawy wzdymające, np. na bazie fasoli, kapusty i brukselek. Zaleca się także unikanie picia kawy i alkoholu.

Wykazano, że w dużej mierze objawy choroby zmniejszają regularnie przyjmowane probiotyki.

Zobacz również: Probiotyki a zespół jelita drażliwego.

Farmakoterapia

Leki odgrywają jedynie rolę wspomagającą. Służą przede wszystkim do łagodzenia objawów nieustępujących pomimo udzielonego wsparcia psychologicznego i modyfikacji diety. Mogą to być np. leki zmniejszające objawy depresji.

Bibliografia

  1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
  2. Żelowski A., Wojtuń S., Gil J., Dyrla P., Zespół jelita nadwrażliwego – podstawowe zasady rozpoznawania i leczenia, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 9/2013.
  3. Andrych K., Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej, 6/2018.
Polecane produkty: