Zaparcia to dolegliwość związana ze zbyt małą częstotliwością wypróżnień. Stolce są twarde, oddawane z wysiłkiem, przy czym często towarzyszy temu uczucie niepełnego wypróżnienia. Zaparcie ciężkie oznacza mniej niż 2 wypróżnienia na miesiąc.

Zaparcia

Zaparcia – przyczyny

Mechanizm defekacji jest stosunkowo złożonym procesem, przy czym zależy między innymi od:

  • objętości i konsystencji stolca;
  • prawidłowej perystaltyki jelit;
  • unerwienia odbytu i odbytnicy.

Prawidłowa motoryka jelit, decydująca o pasażu treści pokarmowych do dalszych części przewodu pokarmowego, zależy głównie od aktywności wegetatywnego układu nerwowego. Znając te informacje można wyszczególnić przyczyny i czynniki ryzyka dolegliwości.

U osób cierpiących na przewlekłe zaparcia stwierdza się zwolnienie całkowitego i odcinkowego pasażu przez okrężnicę, a także dysfunkcję mięśni dna miednicy. Przyczyną zwolnionego pasażu jelitowego może być zmniejszenie liczby skurczów o wysokiej amplitudzie, które składają się na falę perystaltyczną (zaparcia atoniczne), lub wzmożoną i nieskoordynowaną aktywnością motoryczną okrężnicy, także powodującą upośledzenie pasażu treści kałowych (zaparcia spastyczne).

Zwolnienie przesuwania się treści jelitowej prowadzi do jej nadmiernego odwodnienia. W rezultacie kał staje się twardy i zbity, co dodatkowo utrudnia ich przesuwanie, a następnie wydalanie. Wolny pasaż jelitowy jest typowy dla zaparć o etiologii czynnościowej, ale może też wystąpić w przebiegu niektórych chorób ogólnoustrojowych, np. w cukrzycy. Neuropatia cukrzycowa charakteryzuje się uszkodzeniem autonomicznych włókien przywspółczulnych i występowaniem zaparcia aż u około 1/4 chorych.

Istnieje wiele przyczyn zaparć. Dolegliwość ta bardzo często występuje w przebiegu:

  • zespołu jelita drażliwego – w postaci mieszanej lub z dominującymi zaparciami;
  • przewlekłego stosowania niektórych leków, np. znieczulających i przeciwbólowych. Zaparcia mogą również powodować preparaty zawierające żelazo czy środki antykoncepcyjne stosowane doustnie przez kobiety;
  • chorób okrężnicy o różnej etiologii;
  • schorzeń miednicy małej, np. guzów jajnika lub endometriozy;
  • ciąży;
  • chorób psychicznych, np. depresji;
  • chorób tkanki łącznej, np. twardziny układowej;
  • schorzeń ośrodkowego układu nerwowego, np. choroby Parkinsona;
  • cukrzycy;
  • niedoczynności tarczycy;
  • hipokaliemii.

Należy wspomnieć także o zaparciach idiopatycznych, przy których nie stwierdza się żadnej choroby organicznej.

Zaparcia – diagnostyka

Postępowanie diagnostyczne w przypadku zaparć obejmuje:

  • szczegółowy wywiad z pacjentem, w trakcie którego należy uzyskać informacje dotyczące częstotliwości i rodzaju wypróżnień, czasu trwania zaparć oraz objawów towarzyszących. Należy zapoznać się z historią chorobową pacjenta;
  • badanie przedmiotowe obejmujące również sprawdzenie czynności układu nerwowego i gruczołów dokrewnych, np. tarczycy;
  • badanie proktologiczne;
  • kolonoskopię;
  • badania laboratoryjne, w tym pod kątem OB, CRP i krwi utajonej w stolcu.

Uznaje się, że kolonoskopię powinny przebyć wszystkie osoby powyżej 50. roku życia w celach kontrolnych. Przy zaparciach niekiedy zaleca się elektromiografię mięśni dna miednicy – jeśli istnieje podejrzenie powiązania schorzenia z dysfunkcją tych struktur.

Zaparcia – leczenie

Leczenie zaparć opiera się przede wszystkim na zmianie trybu życia. Pacjent musi zwiększyć codzienną aktywność fizyczną oraz ustalić plan dnia związany z defekacją. Powinien on wyznaczyć sobie 2 pory dnia z dokładnością co do godziny, w których będzie próbował się wypróżnić. Na początku może się to okazać niezwykle trudne, aczkolwiek po pewnym czasie takiej rutyny często zauważa się dostosowanie organizmu do potrzeb. Najlepiej, aby była to pora poranna, a następie wieczorna.

Kolejną ważną modyfikacją w życiu pacjenta jest zmiana diety. Powinna być ona bogata w błonnik pokarmowy, który zwiększa objętość kału i znacznie przyspiesza pasaż jelitowy. Jednocześnie zaleca się podaż dużej ilości płynów, najlepiej około 2 litrów dziennie (wskazana jest czysta, mineralna woda).

Badania wykazały, że w przypadku zaparć skuteczne może być regularne przyjmowanie probiotyków.

Zobacz również: probiotyki na zaparcia

Bibliografia

  1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
  2. Daniluk J., Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Varia Medica, 4/2018.
  3. Hermann J., Kościński T., Drews M., Praktyczne zasady postępowania w zaparciach dorosłych, Ginekologia Polska, 83/2012.
Polecane produkty:
Naturalne probiotyki bioalgi
Probiotyki od bioalgi zawierają naturalne, wyselekcjonowane (150 milionów) żwywe szczepy bakterii. Uzupełniają niedobory w składniki probiotyczne takie jak m.in. Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, Bifidobacterium Zobacz więcej...