Wapń jest jednym z głównych makropierwiastków w organizmie człowieka. Znany jest przede wszystkim z tego, że wspiera rozwój i czynność tkanki kostnej. Należy jednak wiedzieć, że spełnia on również wiele innych, istotnych funkcji w ustroju.

Wapń

Wapń w organizmie człowieka

Średnio, w organizmie człowieka znajduje się około 1000-1300 g wapnia. Aż 99% z tej puli znajduje się w kościach, a tylko 1% w płynach ustrojowych. W osoczu krwi można spotkać jony wapnia występujące w 3 podstawowych formach, jako wapń:

  • związany z białkami;
  • zjonizowany;
  • wchodzący w kompleksy z cytrynianami, białczanami i fosforanami.

Najwyższą biodostępność wykazuje forma zjonizowana. Prawidłowa zawartość wapnia w osoczu krwi, świadcząca o homeostazie wapniowej, wynosi ok. 2,5 mmol/l. Homeostazę w zakresie omawianego pierwiastka utrzymują hormony: kalcytonina, parathormon i dihydroksycholekalcyferol.

Wapń jest na bieżąco wydalany z organizmu człowieka różnymi drogami. W największej ilości wraz z kałem i moczem, ale również z żółcią, sokiem trzustkowym, potem, a nawet w wydychanym powietrzu. Z tego względu istotne jest regularne spożywanie produktów bogatych w wapń celem pokrycia dziennego zapotrzebowania, również skuteczna może okazać się jego suplementacja.

Źródła wapnia

Spożycie wapnia w Polsce jest niewystarczające. Szacuje się bowiem, że kształtuje się na poziomie poniżej 50%. Niedobory wapnia można zauważyć również u dzieci i młodzieży, co jest zjawiskiem wysoce niebezpiecznym, gdyż wapń jest niezbędny do prawidłowego wzrostu organizmu w tym okresie życia. Do źródeł wapnia można zaliczyć:

Najważniejszym źródłem wapnia w diecie jest mleko i jego przetwory. Wapń znajdujący się w tych produktach cechuje się dodatkowo wysoką biodostępnością. Między innymi dlatego, że w produktach mleczarskich znajdują się także pewne ilości witaminy D, która zwiększa przyswajalność tego pierwiastka. Dla porównania, mleko i jego przetwory mogą dostarczyć około 80% wapnia, zaś warzywa czy owoce jedynie 2%.

W rezultacie, osoby nietolerujące laktozy i wykluczające z codziennej diety mleko i jego przetwory muszą szukać wapnia w innych produktach lub zdecydować się na jego suplementację. Do źródeł wapnia w diecie bezmlecznej można zaliczyć:

Zobacz również: Białko.

Dzienne zapotrzebowanie na wapń

Aktualnie wartość dziennego zapotrzebowania na wapń wg EFSA wynosi 1000 mg na dzień. Wartość ta wzrasta u dzieci i młodzieży między 9. a 18. rokiem życia do 1300 mg, a także u osób powyżej 50. roku życia do 1200 mg. U osób starszych zwiększone zapotrzebowanie wiąże się z fizjologicznym osłabieniem kości i wzrostem ryzyka rozwoju osteoporozy.

Działanie wapnia

Przede wszystkim wapń jest podstawowym materiałem budulcowym wszystkich organizmów żywych. Buduje kości, zęby i ściany naczyń krwionośnych. Odpowiednia ilość wapnia sprawia, że kości są twarde i odporne na uszkodzenia, zaś zęby nie kruszą się i nie poddają się procesom próchnicotwórczym. Naczynia krwionośne z kolei posiadają elastyczną, wytrzymałą na rozerwania ścianę, co jest istotne szczególnie w naczyniach tętniczych, gdzie krew przepływa pod dużym ciśnieniem.

Ponadto, omawiany pierwiastek:

  • wpływa na zmniejszenie przyrostu komórek tłuszczowych (prewencja otyłości);
  • obniża zbyt wysokie ciśnienie krwi;
  • wykazuje działanie antynowotworowe;
  • reguluje wrażliwość komórek układu nerwowego;
  • kontroluje proces krzepnięcia krwi;
  • reguluje kurczliwość mięśni;
  • zapewnia odpowiednią przepuszczalność błon komórkowych.

Spore znaczenie ma zwiększanie przepuszczalności błon komórkowych, ponieważ dzięki temu komórki mogą zostać zaopatrzone we wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Składniki te mogą swobodnie przeniknąć przez błonę komórkową, a wszystko to między innymi za sprawą odpowiedniego poziomu wapnia w organizmie.

Niedobór wapnia

Niedobór wapnia może objawiać się wieloma zmianami patologicznymi, zaś utrzymujący się długotrwale okres niedostatecznej podaży tego makroelementu może skutkować szeregiem groźnych chorób. Szczególną wrażliwość na niedobory pokarmowe wapnia obserwuje się u dzieci i młodzieży,  kobiet ciężarnych i karmiących, a także  osób w podeszłym wieku.

Niedobór wapnia u dzieci i młodzieży skutkuje:

  • opóźnieniem ząbkowania;
  • rozwojem próchnicy;
  • deformacjami kostnymi;
  • zwiększoną tendencją do rozwoju wad postawy;
  • niemożnością osiągnięcia szczytowej masy kostnej.

U kobiet po menopauzie oraz mężczyzn powyżej 70. roku życia niedobór wapnia w dużym stopniu zwiększa ryzyko osteoporozy. Ponieważ choroba ta jest nieodwracalna i wiąże się ze znacznym osłabieniem kości, to w efekcie już nawet niewielka kontuzja czy upadek skutkuje złamaniami i uszkodzeniami kości, które trudno się zrastają. Do pozostałych objawów niedoboru zaliczyć można także:

  • przyspieszoną męczliwość;
  • bolesne skurcze mięśni (warto je zróżnicować z niedoborem magnezu);
  • bezsenność i inne problemy ze snem;
  • skłonność do krwotoków i powstawania siniaków;
  • zawroty i dolegliwości bólowe głowy;
  • skłonność do alergii i zmian skórnych.

Niedobór wapnia wynika z nieodpowiedniej podaży tego pierwiastka wraz z produktami spożywczymi. Należy pamiętać, że w niektórych przypadkach osoby spożywające dużo produktów mlecznych również wykazują jego niedobory. Wiąże się to wówczas z obniżoną biodostępnością tego pierwiastka, np. wskutek niedoboru witaminy D, zespołu nieszczelnych jelit, biegunek czy innych schorzeń układu pokarmowego.

Zobacz również: Probiotyki na jelita.

Polecane produkty:
Spirulina w proszku
Spirulina w proszku zawiera wysokiej jakości, bardzo dobrze przyswajalne białko, witaminy, minerały i inne, ważne dla organizmu składniki odżywcze. Zobacz więcej...
Spirulina w tabletkach
Spirulina w tabletkach to słodkowodna alga, która w składzie zawiera dużą ilość łatwo przyswajalnych i niezbędnych dla organizmu witamin, minerałów i innych składników odżywczych. Zobacz więcej...

Bibliografia

  1. Kowalska M., Ambroziak A., Aljewicz M., Cichosz G., Wzbogacone w wapń i magnez produkty mleczarskie, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 1/2012.
  2. Szeleszczuk Ł., Kuraś M., Znaczenie wapnia w metabolizmie człowieka i czynniki wpływające na jego biodostępność w diecie, Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM, 3/2014.
  3. Kołłątaj W., Szewczyk L., Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie ludzkim, Endokrynologia Pediatryczna, 5/2006.
  4. Dolińska B., Mikulska A., Ryszka F., Promotory wchłaniania wapnia, Annales Academiae Medicae Silesiensis.